Bölüm 3:

ANG Vakfı ve Macahel Arıcılık A.Ş.’nin Damızlık Orta Anadolu Arısı Çalışmaları:

1. Orta Anadolu’nun Coğrafyası, İklimi, Flora yapısı ve Koloni Varlığı:

Orta Anadolu bozkırı doğuda Erzincan ve Tunceli dağları ile Doğu Anadolu’nun yaylalarından, batıda Afyon, Uşak yükseltileri ile Ege Bölgesinden ayrılmakta; kuzeyde Karadeniz Dağları, güneyde Toros Dağları ile çevrili, yüksekliği ortalama 1000 m. olan kapalı bir coğrafyadır. Kışın soğuk ve donlu, yazın kurak ve sıcak bir bozkırdır. Orta Anadolu genelde kış ve ilkbaharda yağışlı olur. Yaz ve sonbahar ayları kurak geçer. Arıların yararlandığı doğal flora nisanda başlar haziranda sararır. Önemli arı florası: Çiğdem, Ballıbaba, Hardal, Üçgül, Kekik, Geven, Karaçalı ve değişik tür dikenlerdir. Karadeniz ve Toros Dağları’nın Orta Anadolu’ya bakan yamaçlarında Yabani Fiy ve Adaçayları önemli ballı bitkileri oluşturmaktadırlar. Orta Anadolu’da bulunan 17 ilde toplamda 500 bin koloninin olduğu tahmin edilmektedir.

2.Anadolu Arısının (Orta Anadolu) Verim ve Davranış Özellikleri:

Anadolu arısını çalışan ilk kişi Bodenhaimer’dir. Bodenhaimer 1940’lı yıllarda Türkiye’de yaşamış, Orman ve Tarım Bakanlıkları’nda entomoloji bölümlerini kurmuştur. Özellikle Orta Anadolu’da pek çok arılığı inceleyerek bulgularını bir kitapta toplamıştır. Anadolu Arıları’nın verim ve davranışlarını Anadolu’ya düzenlediği geziler sırasında ve İngiltere koşullarında inceleyen B. Adam (1983), Anadolu arısını, çoğu ırkın her birinde ayrı bulunan iyi özelliklerin bileşimine sahip değerli bir ırk olarak tanımlamaktadır. Adam’ın (1983) tanımlamalarına göre; Anadolu arıları çok tutumludurlar ve her zaman kovanda stok bal bulundurmak amacıyla nektar akımının kıt olduğu dönemlerde yavru yetiştirme etkinliğini azaltmaktadırlar. Akdeniz Bölgesi arısı Anadolu arıları içinde en az tutumlu olanıdır. Kafkas Arısı ve Anadolu Arıları’nın mizacında kuzeyden güneye doğru bir değişim vardır; kuzeydekiler sakin, güneydekiler hırçındır. Yazar, Anadolu arılarının kışlama yeteneğinin, bildiği tüm ırklardan üstün olduğunu açıklamakta, ayrıca yön belirleme duyularının çok gelişmiş olduğunu ve Anadolu ana arılarının çok uzun ömürlü olduğunu bildirmektedir. Adam’a göre çiftleşme uçuşunda Anadolu erkekleri kayıp oranının düşüklüğü Anadolu arılarının yön belirleme duyularının iyi olmasından kaynaklanmaktadır. Anadolu arılarının iyi olmayan özellikleri ise, parazite duyarlılığı, funda balını olgunlaştıramaması, oğul eğiliminin yüksekliği, petekleri birbirine bağlamasıdır. Buckfast Hibritinin oluşmasında kullanılan Anadolu baba hattı Anadolu arısının öneminin kanıtıdır.

3. ANG Vakfının Orta Anadolu Bal Arısını Belirleme, Koruma ve Yaygınlaştırma TAGEM / 12 / AR-GE / 15 Projesi Çalışmaları.

Materyal ve Yöntem        

Kaplan Deresi İzole Koruma Arılığı

Orta Anadolu Arısı arılığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın izni ile orman mülkiyetindeki bir alanda kurulmuştur. Kızılcahamam, Kırkırca köyü, Kaplan Deresi kanyonunun taban kotlarında batıyamaçta 10 dekarlık bir alandadır. Arılık Kırkırca köyüne 5 km, Özçaltı köyüne 4 km mesafededir. Özçaltı köyünde balarısı kolonileri bulunmamaktadır. Kırkırca Köyü’nün arılıktan çok yüksek kotta olması nedeni ile izolasyon açısından bir sorun yaşanmamaktadır. Kaplan Deresi arılığı tam izole bir arılıktır. Bu arılıkta doğal olarak döllenen ana arılar sadece Orta Anadolu erkek arılarıyla döllenmektedir. Arılığın elektrik ve aydınlanması için 5 KW’ lık bir güneş enerji sistemi kurulmuş, sistem arılığa dere kotundan su basan pompaya da enerji sağlamaktadır. Kırkırca köyünden arılığa ulaşım sağlamak için 5 km yol yapılmış ve yolun kaplaması sağlanmıştır. Arılığı ayılardan korumak için yüksek kafes telli ve üstte jilet telli çitle çevrilmiştir.

Materyal

Birinci Nesil Orijinal Orta Anadolu Kolonilerinin Temini

Birinci nesil Orta Anadolu Kolonileri Sakarya Nehri havzasından temin edilmişlerdir. Arı Irklarının ve ekotiplerinin oluşmasında büyük nehir havzalarının su toplama alanları önemlidir. Arıların sezonun sonuna doğru çıkardıkları doğal oğullar nehrin su havzasının üst kotlarına doğru uçtuklarından bir nehir havzasının kolonileri birbirlerine daha çok benzemektedirler.  Sakarya nehri ve kolları Orta Anadolu’nun büyük bir kısmını kapladığından temin edilen koloniler oldukça büyük bir alanın benzer kolonileridirler. Önce Sakarya nehri havzasındaki Ankara İlçelerinde (Harita) gezginci arıcıların gitmediği ücra yerlerdeki 20 geleneksel arılık bulunmuştur. 20 arılıktan alınan işçi arı örneklerinde özellikle renk açısından homojenlik aranmıştır. Homojen olmayan arılıklar elemine edilmişler.  Homojenlik olan beş arılıktan araştırma kolonileri alınmıştır. Koloniler 4 ayrı köyden 5 ayrı arılıktan alınmıştır. Toplam birinci nesil koloniler, her arılıktan 10 ar adet olmak üzere 50 adettir.

Güdül ilçesi Taşören Köyü:

Koloni alınan arılık köyden 3 km uzakta Kirmir Çayı kanyonundadır. Arılık elli yıl önce kurulmuştur arılığa yol bulunmamaktadır. Arılığa ancak yürüyerek gidilebilmektedir. Arılık sepet kovanlardan oluşmaktadır. Bu arılıkta da 50 koloni bulunmaktaydı. Bu arılıklar bugünkü sahiplerine babaları veya dedelerinden kalmış arılıklardır. Hiç birisine dışarıdan koloni getirilmemiştir. Bu arılıklara dışarıdan ana arı getirilmemiştir. Bu sepet kovanlara dışarıdan getirilecek ana arıların uygulama şansıda bulunmamaktadır.